Advies en hulp
Landschap vzw, Welkom Wolf en het Natuurhulpcentrum Opglabbeek bieden hulp aan veehouders die een inspanning leveren om hun dieren goed te beschermen. Wij geven graag advies over de keuze van de juiste omheining – aangepast aan de aanwezigheid van de wolf en elke specifieke situatie – en over de correcte plaatsing ervan, en we helpen graag met het aanvragen van de subidie. Contacteer ons via info@welkomwolf.be of +32(0)495-32 53 30 (Jan Loos).
Wolven en vee
Wolven voeden zich in eerste instantie met wild zoals reeën, everzwijnen, hazen, konijnen en bevers – en waar die voorkomen ook damherten en edelherten. Met name gevestigde wolven – dat zijn dieren met een eigen, afgebakend territorium dat ze zeer goed kennen – zullen in principe altijd kiezen voor wild, tenzij binnen hun leefgebied landbouwdieren zoals schapen en geiten slecht beschermd en dus gemakkelijk te pakken zijn.
Waar gevestigde wolven leven – momenteel is dat het geval in Limburg en Antwerpen in België, en in Gelderland, Utrecht, Drenthe, Friesland en Noord-Brabant in Nederland – is het dus kwestie van landbouwvee degelijk te beschermen zodat de dieren zich niet gaan oriënteren op gemakkelijk te pakken schapen, geiten, alpaca’s, lama’s, gehouden damherten, huisvarkens,…
Aanvallen op grote, gezonde, volwassen paarden en runderen komen zelden voor omdat het aanvallen van dergelijke grote dieren voor een wolf een te groot risico inhoudt; reeën, maar ook schapen en ander kleinvee, zijn veel gemakkelijker prooien. Niettemin is het belangrijk om kwetsbare paarden en runderen te beschermen. Dan denken we met name aan alle kleine, jonge of zieke dieren, bijvoorbeeld kalveren, vaarzen, veulens, gedrongen pony’s, maar ook zieke, gekwetste of herstellende dieren. Ook kleinere pony’s zoals Shetlanders kunnen ten prooi vallen aan wolven.
Het kan niet de bedoeling zijn om alle weilanden voor grote, volwassen paarden en runderen over de volledige omtrek wolf-proof te maken. Dat is niet nodig omdat die niet of nauwelijks voorkomen op het prooischema van de wolf, en het is ook niet wenselijk omdat op die manier migratie van andere dieren door het landschap zou bemoeilijkt worden. Maar het is dus wel aanbevolen om kwetsbare paarden en runderen onder te brengen binnen een beperkt wolfwerend raster zolang ze als kwetsbaar kunnen beschouwd worden.
Zwervende wolven, die grote afstanden afleggen op zoek naar een leefgebied, lopen voortdurend door gebieden die ze niet kennen en waar wild vaak moeilijk te vinden is; daarom zullen zwervende wolven veel vaker schapen en geiten aanvallen. Het enige pluspunt daarbij is dat zwervende wolven doorgaans ook snel weer verder trekken en dat de schade zich dus niet op één bepaalde plek blijft situeren.
Als wolven vee aanvallen, zullen ze soms meer dieren doden dan ze nodig hebben als onmiddellijke voedselbehoefte. Dit fenomeen staat bekend als ‘surplus killing’. Het vloeit voort uit een natuurlijke reflex om een voorraad voedsel aan te leggen op het ogenblik dat de kans zich voordoet. De wolf is dus van plan om later terug te keren om de rest van de voorraad aan te spreken, maar in de praktijk worden dode landbouwdieren natuurlijk snel opgeruimd.
Vaak krijgen wolven nauwelijks de kans om van de gedode landbouwdieren te eten, omdat ze verstoord worden door menselijke aanwezigheid in de buurt en wegvluchten nog voor ze goed en wel gegeten hebben. Daardoor kan het lijken alsof de wolf landbouwdieren zomaar doodt, zonder er van te eten, maar dat is natuurlijk NIET zo. Als een wolf niet of nauwelijks van een prooi gegeten heeft, dan is dat omdat hij vroegtijdig is moeten vluchten voor licht, geluid, een auto, een mens, een hond…
Wanneer preventieve maatregelen nemen?
Zwervende wolven kunnen werkelijk overal opduiken. Hun aanwezigheid is altijd maar tijdelijk en niet te voorspellen. Om schapen te beschermen tegen zwervende wolven, zouden dus gebiedsdekkend in heel België en Nederland alle schapen moeten beschermd worden met schrikdraadrasters. Uiteraard is dat een ideale situatie, maar de overheid kan niet de middelen vrijmaken om al die rasters te subsidiëren.
Waar de aanwezigheid van een gevestigde wolf, wolvenpaar of roedel gekend is, zoals in Antwerpen en Limburg in België en in Gelderland, Utrecht, Drenthe, Friesland en Noord-Brabant in Nederland, is de kans op conflicten met vee permanent aanwezig. Daar wil de overheid wél gericht tussenkomen in de kosten van preventie met degelijke schrikdraadrasters. Rondom het gekende wolventerritorium wordt dan een risicozone afgebakend waarbinnen preventieve maatregelen echt noodzakelijk zijn en ook gesubsidieerd worden.
In de praktijk worden nog altijd meer schapen gedood door honden dan door wolven. Wie zijn vee beschermt tegen wolven, heeft meteen ook een afdoende bescherming tegen loslopende honden, en op termijn ook tegen de goudjakhals die volop bezig is zijn leefgebied uit te breiden.
Hoe ziet een wolf-werende omheining eruit?
Wie een wolf-werende afsluiting wil plaatsen, moet goed beseffen dat wolven niet graag springen, maar veel liever onder een omheining door kruipen of zich er onderdoor graven. Nochtans kunnen wolven zeer hoog springen – alleszins hoger dan de aanbevolen hoogte van 120 cm voor een wolfwerend raster – maar ze doen het maar uiterst zelden, zeker als ze ervaren dat omheiningen vaak voorzien zijn van een schrikdraad. In de praktijk zal een wolfwerende omheining goed functioneren en zeker 98% van alle wolvenaanvallen voorkomen. Dit geldt echter enkel als ze 120 cm hoog is, als de wolf er niet doorheen kan en ze minstens 2 stroomdraden bevat (één op 15 cm van de grond aan de BUITENKANT van het raster en één op de bovenkant (120 cm)). Zo’n omheining zorgt ervoor dat de wolf er niet onder kan en er ook niet over durft. In grote lijnen zijn er drie types omheiningen die efficiënt zijn:
1. Klassieke omheining met ursusdraad (schapengaas) of een andere fencing van minimaal 120 cm hoog, goed aansluitend aan de grond, waarbij aan de buitenzijde minstens 2 geleiders of schriklinten worden aangebracht op afstandsisolatoren: één helemaal bovenaan (> 120 cm) en één op ongeveer 15 cm hoogte. Een derde elektrische geleider op ongeveer 40 cm van de grond kan een extra beveiliging zijn, maar is geen must.
Bestaande rasters vanaf 90 cm kunnen bovenaan met schrikdraadvoorzieningen worden aangepast tot de aangewezen hoogte van 120 cm (bv. met aanvullende palen met daarop isolatoren en schrikdraad of schriklint). Alle producten die daarvoor nodig zijn – schikdraadapparaat, (afstands)isolatoren, schrikdraadpaaltjes, geleiders en/of schriklint – zijn onder meer te vinden in de webshop van Agrishop.nl.
Landschap vzw en Welkom Wolf bevelen volgende producten aan: het Impuls V90 schrikdraadapparaat (6 joule, 11.500 Volt), VOSS farming volle metaaldraad 2,5mm, de VOSS farming zwart/witte schrikdraad voor wildafweer en/of blauw schriklint. Over de isolatoren en eventuele schrikdraadpaaltjes is het moeilijker advies geven: die kies je immers ook in functie van de omheining die moet aangepast worden. Het gamma is zéér uitgebreid.
Op het voorbeeld hieronder is de bestaande omheining onderaan versterkt met een dubbele elektrische geleider. Dat mag, maar hoeft niet: één geleider op 15 cm van de bodem (aan de BUITENKANT) is in principe voldoende. Cruciaal is wel dat ook bovenaan (op 120 cm hoogte of ietsje daarboven) een geleider of een schriklint wordt aangebracht, hetzij op afstandsisolatoren (die net als de onderste in de palen worden gevezen), hetzij op speciale schrikdraadpaaltjes die aan de omheining worden toegevoegd.
2. Een stroomvoerend ‘wolvennet’ (ook wel flexinet, elektronet of schrikdraadnet genoemd) van minimaal 120 cm hoog. Het net moet dicht bij de grond aansluiten en goed gespannen staan om doorbuigen te voorkomen. Heb je nog geen elektronetten en start je van nul, dan bevelen Landschap vzw en Welkom Wolf de speciale wolfwerende netten van Euronetz aan. Daarvan bestaat ook een speciale variant met plus-min-systeem waarbij de stroomdraden in het net afwisselend aan de positieve en de negatieve pool van het schrikdraadapparaat zijn aangesloten. Dat biedt zekerheid, ook op ogenblikken dat er door droogte of andere oorzaken problemen zouden zijn met de aarding.
Agrishop.nl biedt volledige basissets aan, dat zijn pakketten die alles bevatten wat je nodig hebt, inclusief het juiste schrikdraadapparaat. Je hoeft enkel nog te kiezen tussen voeding vanuit het elektriciteitsnet (230 V) of voeding vanuit een bijgeleverde batterij. Verder zijn de wolfnetten apart verkrijgbaar per rol van 200 meter zodat je modulair kan uitbreiden. Het meegeleverde stroomapparaat kan doorgaans flinke lengtes omheiningen aan zodat het aansluiten van bijkomende netten geen probleem vormt. Voor heel grote weides moet wel goed nagekeken worden hoeveel netten exact mogen aangesloten worden op het apparaat.
De volledige ‘wolvenkits’ die worden aangeboden, omvatten de gewone netten (niet de plus-min-versie) en zijn geschikt om 1 hectare of 400 meter af te rasteren, maar speciaal voor particulieren wordt nog gewerkt aan een basisset voor kleinere oppervlaktes en mét de plus-min-netten; die zal weldra te koop zijn. De plus-min-netten zijn per rol van 50 meter 10 euro duurder dan de standaard-netten. Vraag voor kleinere oppervlaktes gerust een prijsindicatie via info@welkomwolf.be of +32(0)495-32 53 30 (Jan Loos).
Bestaande ‘schapennetten’ van 90 cm kunnen eventueel worden ‘getuned’ naar ‘wolfhoogte’ door op 120 cm hoogte, dus 30 cm boven het oude net, een schriklint aan te brengen op schrikdraadpaaltjes. Klassieke netten die op deze manier ‘verhoogd’ worden, hebben in Duitsland al bewezen dat ze ook effectief zijn. Lees hieronder de details over de aanbevolen kleur van het schriklint. Wat de schrikdraadpaaltjes betreft, willen we benadrukken dat mobiele paaltjes met dubbele voet stabieler zijn dan die met enkele voet.
3. Een 5-draadsraster van schrikdraden en/of schriklinten met tussenafstanden van maximaal 20 cm voor de onderste draden en maxiaal 30 cm voor de bovenste. De onderste geleider wordt aangebracht op maximaal 20 cm van de grond. De afsluiting is 120 cm hoog. De geleiders worden best aangebracht op 20 cm, 40 cm, 65 cm, 90 cm en 120 cm hoogte. Idealiter is de bovenste geleider een blauw schriklint, zodat de barrière meteen ook goed zichtbaar wordt voor wolven. Meer hierover verder in deze tekst.
Als het 5- of 6-draadsraster een permanent karakter heeft (op vaste palen) kan er eventueel gewerkt worden met volle metaaldraad met diameter 2,5mm. Voor verplaatsbare rasters (op verplaatsbare schrikdraadpaaltjes) wordt de zwart-witte schrikdraad aanbevolen (op plastic palen).
Landschap vzw en Welkom Wolf bevelen volgende producten aan: het Impuls V90 schrikdraadapparaat (6 joule, 11.500 Volt), de VOSS farming zwart/witte schrikdraad voor wildafweer en blauw schriklint. Met betrekking tot de schrikdraadpaaltjes willen we nog eens benadrukken dat paaltjes met dubbele voet meer stabiliteit geven dan die met enkele voet.
Bestaande draadrasters vanaf 90 cm kunnen met aangepaste of aanvullende schrikdraadpalen en een schriklint bovenaan worden ‘getuned’ tot 120 cm hoogte.
Houd zeker rekening met het volgende
De spanning moet overal op de omheining minimaal 4.500 Volt (= 4,5 kV) bedragen; in de praktijk worden spanningen tot 12.000 Volt (= 12 kV) gebruikt.
De spanning op zich zegt lang niet alles; de impulssterkte van het schrikdraadapparaat (uitgedrukt in Joule) is minstens zo belangrijk. Landschap vzw en Welkom Wolf bevelen een krachtig schikdraadapparaat aan. Dat garandeert niet alleen dat de omheining over de volledige lengte voldoende spanning houdt, het zorgt er ook voor dat je geen nieuw apparaat moet aankopen als je later zou beslissen om de elektrische omheining uit te breiden. Beter een beetje overdimensioneren dan een te ‘slap’ apparaat aankopen. Rekening houdend met prijs/kwaliteit, denken wij dat het Impuls V90 schrikdraadapparaat (6 Joule, 11.500 Volt) van VOSS farming een zeer goede keuze is. Waar een ander schrikdraadapparaat als onderdeel van een ‘wolvenkit’ wordt verkocht, mag je er uiteraard van uitgaan dat het apparaat geschikt is en aangepast voor het doel waarvoor het moet dienen. Kies in ieder geval een schrikdraadapparaat met een impulssterkte ergens tussen 4 en 10 Joule.
Zorg ervoor dat de afsluiting voldoende strak gespannen is aan de boven- én onderkant en goed aansluit aan de bodem als het elektronetten of ursusdraad betreft.
Wat de geleiders betreft, bevelen we de VOSS farming zwart/witte schrikdraad voor wildafweer en blauw schriklint aan. Een blauw schriklint zou volgens de meeste bronnen optimaal zijn omdat nogal wat wilde dieren blauw beter weten te onderscheiden dan andere kleuren. Het goed zichtbare lint zou zo een extra afweer-effect hebben, zeker als het lint ook nog eens lichtjes hangt te wapperen in de wind en daardoor ‘gevaarlijk’ oogt op afstand. Wij verifiëren nog of die voorkeur voor blauw wetenschappelijk onderbouwd is of niet, maar het kan alleszins geen kwaad om voor blauw schriklint te kiezen. Andere kleuren schriklint zullen nochtans ook wel voldoen, want het is tenslotte de elektrische geleiding die het belangrijkste is.
Geef bijzondere aandacht aan zwakke plekken, zoals poortjes, plaatsen waar sloten worden gedwarst, etc. Voor alles bestaat een aangepaste oplossing: zo is er een gamma poortgrepen en poortsets beschikbaar en bestaat er zelfs een speciale set voor het overbruggen van sloten en watergangen.
Let op: als een omheining geplaatst is naast een gracht of talud, dan kan een wolf zeer gemakkelijk vanuit die gracht of talud beginnen graven en gaat hij moeiteloos onder de omheining door, zelfs als die volgens alle regels hierboven is uitgevoerd. Plaats daarom nooit een omheining op minder dan 2 meter afstand van een gracht of talud. Een omheining mag nog zo goed zijn, vlak naast een gracht of talud zal ze nooit wolf-proof zijn.
Tot slot zal ook het regelmatig onderhoud cruciaal zijn. De aarding van het elektrisch raster dient regelmatig gecontroleerd en desnoods verbeterd, en het stroom- en spanningsverlies dient beperkt door regelmatig te maaien onder en vlakbij de omheining. Bij elektronetten is de bodemdraad uiteraard niet stroomvoerend omdat er anders verlies zou optreden, maar de overige draden dienen wel vrijgehouden te worden van vegetatie.
VLAAMSE SUBSIDIE voor wolfwerende omheiningen in Antwerpen en Belgisch Limburg
Iedere particulier (of landbouwer met bruto bedrijfsresultaat kleiner dan 40.000 euro) die landbouwdieren houdt in de risicozone in Belgisch Noord-Limburg en een deeltje van de aanpalende Antwerpse Kempen, kan een aanvraag voor subsidiëring van een wolfwerende omheining indienen bij het Agentschap voor Natuur en Bos.
De subsidie bedraagt maximaal 90% van de kosten van de materialen die nodig zijn om een nieuwe omheining te plaatsen of een bestaande omheining aan te passen tot een wolfwerende omheining en wordt aangevuld met een éénmalige premie voor onderhoud.
De risicozone omvat de gemeenten Antwerpen, As, Balen, Beringen, Bocholt, Brasschaat, Brecht, Bree, Dessel, Dilsen-Stokkem, Essen, Geel, Genk, Ham, Hamont-Achel, Hechtel-Eksel, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren, Hoogstraten, Kalmthout, Kapellen, Kinrooi, Lanaken, Leopoldsburg, Lommel, Maaseik, Maasmechelen, Malle, Meerhout, Mol, Rijkevorsel, Oudsbergen, Peer, Pelt, Schilde, Schoten, Stabroek, Woestwezel, Zonhoven en Zutendaal.
Deze subsidie van het Agentschap voor Natuur en Bos is niet van toepassing voor landbouwers met een bruto bedrijfsresultaat van meer dan 40.000 euro; professionele landbouwers die schapen of ander vee houden in het risicogebied kunnen een gelijkaardige subsidie voor wolfwerende omheiningen aanvragen bij het Departement Landbouw en Visserij. Zij kunnen daarnaast ook een aanvraag indienen voor subsidie van nieuwe omheiningen.
Voor particulieren wordt op basis van alle aangeleverde info (de geraamde kosten, de grootte van de weide etc…) bepaald of de investering proportioneel is en in aanmerking komt voor subsidie. Als dat zo is, worden de kosten voor 90% betoelaagd. De uitbetaling gebeurt op het ogenblik van het aanleveren van de eigenlijke facturen en pas nadat de wolfwerende omheining effectief geplaatst is.
Landschap vzw, Welkom Wolf en het Natuurhulpcentrum Opglabbeek bieden hulp aan veehouders die een inspanning leveren om hun dieren goed te beschermen. Wij geven graag advies over de keuze van de juiste omheining – aangepast aan de aanwezigheid van de wolf en elke specifieke situatie – en over de correcte plaatsing ervan, en we helpen graag met het aanvragen van de subidie.
Advies en hulp
Regelmatig organiseren we een info-avond voor alle veehouders die informatie en hulp wensen.
Op de info-avond met demo-moment zijn de aanbevolen afrasteringen en toestellen (‘wolvennetten’, draadhaspels, isolatoren, schrikdraadapparaten, batterijen, etc) niet alleen te zien, we kunnen eveneens een zeer concrete prijs en eventueel een groepsaankoop aanbieden.
Interesse? Contacteer ons via info@welkomwolf.be of +32(0)495-32 53 30 (Jan Loos).