Een nieuw jaar brak aan. Begin 2020 was in Vlaanderen alle hoop gesteld op een romance tussen weduwnaar August en de pas aangekomen Noëlla. Hij is een reus van een wolf, stoutmoedig, soms op het randje van brutaal zelfs. Zij is een kleine, schuwe wolvin, de discretie zelve. Uitersten trekken elkaar aan, wordt wel eens beweerd, maar zou dat ook gelden voor wolven?
Het is niet dat ze veel keuze hadden: nergens in de omgeving was een andere wolf te bekennen – tenminste als je ervan uitging dat Noëlla 1 niet bestond. En bestond ze toch, dan had ze er al lang feestelijk voor bedankt om in te trekken bij August: die kans had ze dan wel heel bewust aan haar neus laten voorbijgaan.
Op 6 januari vonden boswachters van het Agentschap voor Natuur en Bos samenlopende sporen van August en Noëlla. Drie dagen later werden ze voor het eerst samen op beeld vastgelegd. Er was geen twijfel meer mogelijk: ze vonden elkaar leuk. Er was een nieuwe Vlaamse wolvenroedel in de maak.
Op 23 maart – aan het begin van de lockdown door de coronacrisis – werden August en Noëlla samen gefotografeerd en gefilmd op een landelijke weg in Peer, in Noord-Limburg. De twee holden achter elkaar aan als verliefde pubers. In normale omstandigheden is er hier druk sluipverkeer, maar door de lockdown hadden de wolven de straat voor zich alleen. Een bewoner filmde het tafereel vanuit zijn woonkamer.
Niemand twijfelde er nog aan: hier zouden welpen van komen. De paartijd was intussen al voorbij, maar in de buik van Noëlla groeide waarschijnlijk nieuw leven. Van August wisten we al dat hij vruchtbaar was, van Noëlla mocht je dat aannemen, want onvruchtbaarheid komt bij wolven slechts heel zelden voor.
Iedereen vond het spannend wat er zou gebeuren, maar dit gedeelte vonden wij net heel voorspelbaar: ergens tussen half april en half mei zouden in een rustig deel van het territorium een stuk of vijf welpen worden geboren. Op de Veluwe stond hetzelfde te gebeuren, tenzij er nog iets zou mislopen met een van de alfadieren.
Tragisch ongeval, maar een ongeval
Terwijl Vlaanderen hoopvol gestemd was, sloeg het noodlot toe in Nederland. In Epe, op de Veluwe, werd op 4 maart 2020 een wolf doodgereden. Aan het gebit te zien was het een jong dier, nog geen jaar oud. Wellicht ging het om een van de vijf opgroeiende welpen uit 2019. En inderdaad: DNA-onderzoek bevestigde dat vermoeden. Toen waren ze nog met vier…
Dat nieuws was tragisch, maar niet geheel onverwacht. In een landschap dat zo versnipperd is als dat van de Lage Landen zou het niet de laatste wolf zijn die onder een voertuig belandt.
Wat op de Veluwe gebeurde, is erg, maar er was tenminste geen kwaad opzet in het spel. Niemand was echt nalatig geweest, niemand had met opzet een Europees beschermde diersoort uit de weg geruimd.
Ja, ook in Nederland zijn er lieden die de wolf liever kwijt dan rijk zijn, maar die krijgen niet zomaar de gelegenheid om hun morbide fantasieën uit te voeren. In Vlaanderen daarentegen werd de allereerste wolf meteen vermoord door een jager, gewoon omdat het kon. Omdat hij alle faciliteiten kreeg van de overheid zelf: vrije doorgang, een totale afwezigheid van handhaving en een gedoogbeleid. Die combinatie volstond om een van de grootste natuurdelicten aller tijden te plegen.
Voor ons was het veel spannender wat er in de rest van Nederland en België zou gebeuren. Zou de tweede wolvin op de Zuid-Veluwe eindelijk een partner vinden? Was er zich nu ook een wolf aan het settelen in Drenthe? Geraakte wolf Akéla op de Hoge Venen ooit nog aan een lief? En hoe lang zouden de andere wolven in Wallonië nog wachten op een wijfje dat maar niet wilde komen?
Tot dan gingen we uit van drie officiële wolven in Wallonië: Akéla op de Hoge Venen, een andere Duitse wolf in de streek van La Roche-en-Ardenne, en een Franse wolf in de omgeving van Ebly-Neufchâteau, in de provincie Luxemburg. Als we de mailbox van Welkom Wolf mochten geloven, moesten er wel meer zijn.
En inderdaad: begin 2020 kwam Réseau Loup, het Waalse wolvenmeldpunt, met nog drie nieuwe wolven op de proppen. Er waren immers nog twee andere wolven, van Franse afkomst, aanwezig in de zuidelijke rand van de Hoge Venen, in de buurt van Bütgenbach en Malmedy. Ook in de provincie Namen werd met enige regelmaat een wolf gespot. Van die laatste was niet duidelijk of hij gevestigd was of niet, maar de vijf andere – stuk voor stuk mannetjes – lijken allemaal gesetteld.
Als klap op de vuurpijl kwam Réseau Loup met de ontboezeming dat er binnen het territorium van wolf Akéla ook vrouwelijk wolven-DNA was gevonden. Een derde roedel voor de Lage Landen leek in de maak, want de ontdekking dateerde al van vóór de paarperiode. En zoals dat gaat bij wolven: daten in februari betekent welpen in mei. Simpel.
Achteraf zou blijken dat de wolvin slechts een doortrekker was. Er zijn geen redenen om aan te nemen dat er in 2020 een wolvenpaar, laat staan voortplanting, is geweest op de Hoge Venen.
Een Franse pionier in Vlaanderen en Nederland
Maart 2020 was een drukke wolvenmaand. Op 21 maart werden twee dode lammeren gemeld in Retie. Welkom Wolf ging ter plaatse en verwittigde onmiddellijk het INBO. Het ANB nam DNA-stalen.
De dag nadien werd vlakbij nog een dood schaap gemeld, in Mol, op de grens met Retie, Geel en Dessel. We ontvingen foto’s van een aangevreten schaap dat alle kenmerken vertoonde van wolvenmaal, maar het karkas verdween onder de grond nog voor het INBO stalen kon nemen. Dat gebeurt wel vaker als eigenaars vrezen dat ze niet in orde zijn met ‘de papieren’.
Later zou blijken dat hier een alpiene Franse wolf aanwezig was, een mannetje. Zijn naam: GW1625m. De exacte herkomst van de wolf is niet bekend. Hetzelfde dier hing eerder ook al een tijdlang rond in Nederlands Limburg en Noord-Brabant. Na zijn passage langs Retie was hij teruggelopen naar Noord-Brabant, waar hij het naar zijn zin leek te hebben in de ruime omgeving van Heeze-Leende, ten oosten van Eindhoven. Hij viel daar behalve schapen ook jonge hooglandkalveren aan die gescheiden waren van de ouderdieren en dus niet werden beschermd door koeien of stieren. Daardoor kreeg de wolf vrij spel.
De wolf was de eerste van de Frans-Italiaanse populatie die Nederland en Vlaanderen aandeed. Dat het mannetje van een andere lijn was dan alle andere wolven die onze contreien al hadden bezocht – die behoorden allemaal tot de West-Europese laaglandpopulatie – was goed nieuws voor de genetische diversiteit.
Het was goed mogelijk dat het dier zich zou vestigen in de grensstreek van Noord-Brabant en Nederlands Limburg met Antwerpen en Belgisch Limburg. In dat geval zou het eerste grensoverschrijdende territorium een feit zijn.
Die dunbevolkte, natuurrijke regio, die zich uitstrekt van Mol-Postel in België tot voorbij het Nederlandse Valkenswaard, is een van de meest aantrekkelijke gebieden in de Lage Landen voor de vestiging van een nieuw wolventerritorium. Het is slechts een kwestie van tijd voor zich daar een roedel ontwikkelt.
De wolf van de Betuwe en Wiekevorst
Een wel heel bijzondere bezoeker was GW1608m, oftewel ‘de wolf van de Betuwe en Wiekevorst’.
In het voorjaar van 2020 meldde de website van Welkom Wolf dat een Duitse wolf uit de Rodewaldroedel, gevestigd ten noorden van de Duitse stad Hannover, zijn DNA had achtergelaten op een schaap in Niederanven in het Groothertogdom Luxemburg. Daarmee bevond de wolf zich 450 kilometer van zijn geboortegrond. Mooie prestatie, maar onvoldoende om in het overzicht van langeafstandslopers te worden opgenomen.
Terwijl we het bericht over de trektocht van Rodewald naar Niederanven op onze website postten, lag er op het kantoor van Welkom Wolf een plukje haar dat was gevonden aan een omheining in Wiekevorst, een deelgemeente van Heist-op-den-Berg. Daar werd op 31 maart 2020 een wolf gespot en gefotografeerd. Eerder die ochtend had een bewakingscamera op een bedrijventerrein in Herentals hetzelfde dier al gefilmd.
Dat betekende dat de wolf er als eerste in de geschiedenis in was geslaagd om het Albertkanaal, een grote betonnen verdrinkbak tussen Luik en Antwerpen, over te steken van noord naar zuid. Zo opvallend de wolf die dag in Herentals, Herenthout en Wiekevorst in het zicht was gelopen – hij doorkruiste een druk bebouwde omgeving en kwam dicht bij mensen – zo onopvallend was hij de weken nadien. Hij verdween onder de radar en werd niet meer gespot.
Op basis van vachtpatronen op foto’s en video’s vlooiden wetenschappers van het INBO uit dat die wolf eerder ook al in de Betuwe, in Nederland, was gesignaleerd.
Zodra de coronacrisis het toeliet, verhuisde de pluk wolvenhaar van ons kantoor naar het genetisch labo van het INBO. En toen kwam de verrassing: het onooglijke plukje haar van Wiekevorst bleek te matchen met – jawel – GW1608m. Die was dus niet rechtstreeks van het Duitse Rodewald naar het Luxemburgse Niederanven gelopen, maar had een ommetje gemaakt via Buurmalsen, in Nederland, Herentals en Wiekevorst. Uit Nederlands DNA-onderzoek door BIJ12 bleek dat het dier tussen 21 en 28 maart 2020 ook de Veluwezoom, Randwijk, Culemborg en Beesd had bezocht.
In plaats van 450 kilometer heeft GW1608m er al minstens 1.500kilometer op zitten. In de praktijk moet dat zelfs nog een heel stuk meer zijn, want wolven omzeilen alle barrières die ze tegenkomen.
Na de Betuwe doorliep hij heel zuidelijk Nederland, heel België en een stuk van het Groothertogdom Luxemburg zonder echte haltes in te lassen. Deze wolf kruiste op zijn weg tientallen snelwegen, agglomeraties, industrieterreinen, spoorwegen, kanalen en grote rivieren en trotseerde talloze diep ingesneden valleien in de Ardennen. Tijdens zijn passage door België werd hij alleen gezien op 31 maart en viel hij nergens schapen aan.
Sterk verhaal. En fijn om te weten dat Welkom Wolf er eigenhandig een stukje bewijs voor heeft kunnen leveren. Het verhaal is overigens nog lang niet ten einde, want GW1608m leeft nog en heeft zich – zover we weten – nog niet gevestigd.
Maar 2020 had nog een veel straffer verhaal in petto…