In heel Europa duiken alsmaar vaker jonge zwervende wolven op. De eerste tientallen daarvan hebben inmiddels Nederland en België bereikt en er heeft zich een tiental wolven gevestigd in de Lage Landen. Als je weet dat alleen al buurlanden Duitsland en Frankrijk samen meer dan 1.000 wolven op hun grondgebied hebben, het grootste deel daarvan jonge dieren, en als je weet tot welke zwerftochten wolven in staat zijn, dan is de enige mogelijke conclusie dat we permanent honderden potentiële bezoekers op loopafstand hebben.
‘Loopafstand’ is voor wolven een relatief begrip. Zo is het haast zeker dat wolf August, de vader van de eerste Belgische welpen, rechtstreeks uit Polen kwam aanlopen en dat Duitsland in zijn geval slechts een transitland was. Hij heeft immers geen verwanten in Duitsland.
Op dezelfde manier kunnen Franse wolven in één ruk de reis van de Alpen naar de Ardennen maken. In slechts een paar weken of maanden kan haast elke jonge Europese wolf naar België of Nederland komen: het volstaat dat hij of zij toevallig de richting aanhoudt die naar de Lage Landen leidt.
Daar komt nog bij dat de gevestigde roedels alsmaar opschuiven en al in de nabijheid van onze grenzen voorkomen – dat is zeker zo aan de Duitse kant. Aan de Duits-Nederlandse grens is dat nu al het geval, binnenkort zal het ook zo zijn aan de grenzen van België met Duitsland en Luxemburg.
Met de dag wordt de kans groter dat er nieuwe zwervende wolven verschijnen in België en Nederland. In 2017 kregen we er voor het eerst meer dan tien verschillende op bezoek in de beide landen samen. De jaarlijkse bezoekersaantallen zullen in de nabije toekomst alleen maar stijgen.
Prima wolvengebied aan de Noordzee
Dat wolven in België en Nederland kunnen overleven, is inmiddels wel bewezen. Grote delen van België en Nederland verschillen niet fundamenteel van het Duitse laagland, waar al honderden wolven leven. Wolven mijden het cultuurlandschap niet en laten zich vooral leiden door het voorkomen van prooidieren zoals ree, damhert, edelhert en wild zwijn.
De Ardennen zijn zonder meer potentieel leefgebied voor de wolf, maar de aanwezigheid van een dichte populatie reeën maakt ook Vlaanderen en Nederland tot een aantrekkelijk actieterrein. Dat herten en zwijnen op heel wat plaatsen ontbreken, is geen bezwaar.
Het is eerder de versnippering van het landschap die bepaalt welke gebieden de wolf omarmt en welke hij links laat liggen. Zolang zelfs de meest optimale gebieden nog niet bezet zijn, mogen we een langzame groei van de prille wolvenpopulatie verwachten.
Schattingen zeggen dat Vlaanderen een viertal roedels kan herbergen, deels grensoverschrijdend met Nederland. In de uitgestrekte natuurlandschappen van Wallonië zouden op termijn tot 40 roedels hun gading kunnen vinden. De Zoogdiervereniging gaat ervan uit dat Nederland datzelfde aantal kan halen.
Zodra de meest voor de hand liggende wolventerritoria bezet zijn – en eindeloos veel hebben we er daar niet van in Vlaanderen en Nederland – wordt het afwachten of de wolf ervoor openstaat om zich te vestigen in suboptimale gebieden. Als de dichtheden hoger worden, zullen zwervende wolven vroeg of laat wel genoegen moeten nemen met een territorium van tweede of derde keus. In cultuurlandschap wellicht en dichter bij de mensen.
Zover is het nog lang niet – dan kijken we toch al een paar generaties vooruit. Tegen die tijd zal de Europese goudjakhals misschien een claim leggen op de terreinen waar de wolf zijn neus voor ophaalt.
Een invasie van twee kanten tegelijk
In de eerste drie maanden van 2020 zijn in de Ardennen vier nieuwe wolven ontdekt. Na de twee al bekende mannetjes van de Frans-Italiaanse lijn, één in Ebly (regio Neufchâteau) en één in Xhoffraix (regio Malmedy), is er nog een andere Frans-Italiaanse wolf vastgesteld in Bütgenbach. Dat mannetje is daarmee de derde Frans-Italiaanse wolf op Belgische bodem. Xhoffraix en Bütgenbach liggen niet zo ver van elkaar: het wordt druk aan de zuidrand van de Hoge Venen.
Bijna tegelijk heeft de Duitse wolf Akéla bovenop het plateau van de Hoge Venen eindelijk het gezelschap gekregen van een Duitse wolvin. Ruim anderhalf jaar, sinds juni 2018, heeft hij daar op haar gewacht. De kans is groot dat er nu een roedel in de maak is. De wolvin van de Hoge Venen is de eerste vrouwelijke wolf in Wallonië sinds bijna 200 jaar. Maar liefst 7 verschillende mannetjes gingen haar vooraf.
Om het helemaal compleet te maken is er ook in de Naamse Ardennen, in Assesse, nog een mannetjeswolf gespot. Mogelijk gaat het om de wolf die eerder al in Havelange opdook.
De allereerste wolf werd pas in 2011 gespot in Wallonië. In 2019 passeerde ook een Duitse wolf aan de grens met Duitsland bij Monschau. Dat brengt de teller in Wallonië op 9 verschillende wolven, waarvan er 7 vandaag nog aanwezig zijn.
In Vlaanderen tikken we inmiddels af op 7 volwassen dieren. Om te beginnen was er Naya, die in mei 2019 werd vermoord in Hechtel-Eksel. Daarna volgde Roger, die in maart 2018 werd doodgereden in Opoeteren. Vervolgens hadden we het koppel August en Noëlla in Noord-Limburg, de recente zwerver-zonder-naam in Herentals en Wiekevorst en de knotsgekke zwerver Billy. Al die wolven zijn of waren van de Pools-Duitse lijn. Op 21 maart 2020 was er heel even een passant in Retie, de enige die tot de Italiaans-Franse lijn behoorde. Alle Vlaamse wolven kwamen via Nederland, ook de wolf van de alpiene lijn. Die laatste zit vermoedelijk nog altijd in Noord-Brabant.
Dat de invasie uit twee richtingen tegelijk komt – uit het zuiden en uit het oosten – bewijst dat België en Nederland echt goed op weg zijn om het wolvenkruispunt van Europa te worden. Welkom Wolf en Wolven in Nederland voorspelden jaren geleden al dat dat te gebeuren stond en nu is het echt zo ver. De bergwolven van de Zuid-Europese populatie ontmoeten hier voor het eerst sinds eeuwen de laaglandwolven van de Oost-Europese populatie. Die twee populaties bleven bijna 200 jaar van elkaar gescheiden.
Ook in het zuiden van Duitsland worden alsmaar vaker Franse wolven gespot die naar het noorden trekken, maar gemengde huwelijken blijven voorlopig schaars. Pas in 2018 was er in Beieren een eerste koppel van een Franse en een Duitse wolf.
Binnen de grenzen van de Benelux is het nog even wachten op een klik tussen een Franse en een Duitse wolf. Symbolisch is het wel: België was al vaker het decor en de bemiddelaar voor moeilijke huwelijken in het hart van Europa. Met wolven zou zoiets wel heel bijzonder zijn.