De Oost-Duitse regio Lausitz, tussen Dresden en Berlijn, is de bakermat van de Duitse wolvenpopulatie. In 1998 dook er een eerste gevestigde wolf op. Daarop ontstond een roedel en sindsdien is de populatie er alleen maar gegroeid.
Vanuit de Lausitz hebben de Duitse wolven zich hoofdzakelijk in noordwestelijke richting verspreid, over de rest van Saksen, richting Saksen-Anhalt, Nedersaksen en Mecklenburg-Voor-Pommeren. Die noordwestelijke migratie sluit aan bij groene natuurverbindingen, waaronder de vallei van de machtige Elbe.
Een ware wolvensnelweg is ook Das Grüne Band, de voormalige grensstrook tussen de beide Duitslanden. Die werd tijdens de Koude Oorlog volledig ontruimd en gold 40 jaar lang als strikt verboden terrein. Vandaag loopt de voormalige dodenzone als een groene corridor van de Oostzee tot aan de Beierse Alpen, nabij de grens met Tsjechië.
Van IJzeren gordijn naar groene corridor
Das Grüne Band maakt deel uit van een nog veel ambitieuzer natuurbehoudproject dat het volledige traject van het voormalige IJzeren Gordijn wil inrichten als European Green Belt. Die natuurverbinding zou van noord naar zuid door heel Europa lopen, van de Barendtszee in het grensgebied tussen Noorwegen en Rusland tot aan de Adriatische Zee en de Zwarte Zee.
Michail Gorbatsjov, die als leider van de Sovjet-Unie aan de basis lag van het uiteenvallen van de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken en de val van het IJzeren Gordijn, is de symbolische peter van het project. Zonder het te beseffen heeft de man wellicht meer betekend voor de Europese wolf dan wie ook.
Sinds de toetreding van een hele reeks Oost-Europese landen tot de EU kunnen wolven ook een stuk vlotter migreren van oost naar west en omgekeerd. Het IJzeren Gordijn was dan misschien niet helemaal wolf-proof, een wolf met zwerfambities verkiest beslist een oversteek zonder hoge muren, stalen hekken, prikkeldraadrasters en mijnenvelden.
In Duitsland zijn er anno 2024 exact 209 wolvenroedels aanwezig. Daarnaast zijn er 46 gevestigde wolvenparen en 19 gevestigde solitaire wolven die in hun territorium zitten te wachten op een partner.
Op het einde van elk monitoringjaar, dat telkens loopt van 1 mei tot 30 april van het volgende jaar, publiceert NABU een update met een overzichtelijke kaart en de aantallen wolven per Duitse deelstaat.
Wat opvalt, is dat de Duitse wolven hun verspreidingsgebied alsmaar verder uitbreiden in de richting van Sleeswijk-Holstein, Denemarken en het noorden van Nederland, eerder dan België en Zuid-Nederland rechtstreeks te benaderen. Wanneer Duitse wolven België en het zuiden van Nederland bereiken, doen ze dat doorgaans via een omweg langs Noord-Duitsland en Noord-Nederland.
Op de rasterkaart van het Bundesamt für Naturschutz hieronder – de groene vakken mét zwarte bolletjes erin zijn ‘bewoond’ door wolven – zie je opnieuw heel duidelijk dat de tendens een verspreiding in noordwestelijke richting is, en dat er maar weinig nieuwe vestigingen rechtstreeks richting België of Zuid-Nederland gaan.
Hetzelfde geldt dan natuurlijk ook voor het pad van zwervende jongvolwassen wolven die soms lange afstanden afleggen; zij komen heel vaak via het grensgebied tussen Duitsland en Noord-Nederland naar de Lage Landen. Onderweg helpen ze de groene vakjes zonder zwarte bolletjes inkleuren.
Een mogelijke verklaring is dat het sterk geïndustrialiseerde Ruhrgebied een niet te onderschatten barrière vormt voor rechtstreekse migratie. De Duitse deelstaten Noordrijn-Westfalen en Rijnland-Palts, die aan Zuid-Nederland en België grenzen, zijn voorlopig niet overdreven populair bij wolven. Ongetwijfeld komt daar in de toekomst nog verandering in en zullen Duitse wolven ook rechtstreeks naar België lopen, zonder omweg langs Nederland of Luxemburg.
Ondertussen zijn er ook al wolven aanwezig in de Duitse Eifel, op slechts een boogscheut van soortgenoten die emigreerden naar de Hoge Venen in het zuidoosten van België.
De volgende grafiek toont de evolutie van de Duitse wolvenpopulatie sinds het prille begin in het jaar 2000, toen de eerste wolven uit het westen van Polen arriveerden in de regio Lausitz. Aanvankelijk was de tendens van de groei bijna exponentieel, maar zoals te verwachten was, is de groei de laatste jaren vertraagd. De cijfers van het monitoringjaar 2024/2025 zijn nog zeer onvolledig en moeten buiten beschouwing worden gelaten.
In de figuur hieronder zet NABU het verkeer en illegaal afschot naast elkaar als belangrijkste doodsoorzaken van Duitse wolven. In de periode van 2000 tot april 2025 werden maar liefst 905 wolven doodgereden op Duitse wegen, terwijl van 103 wolven vaststaat dat ze het slachtoffer werden van illegaal afschot. Daarmee lijkt het verkeer een nog veel groter probleem dan illegale jacht.
Die snelle conclusie houdt uiteraard geen rekening met het gegeven dat nagenoeg elke doodgereden wolf effectief gevonden wordt en dat van het illegale afschot slechts het topje van de ijsberg ontdekt en bewezen wordt. In werkelijkheid zijn de beide doodsoorzaken wellicht even belangrijk, net als in de meeste andere Europese landen; de essentie van illegaal afschot is immers juist dat het onder de radar wil blijven en daar meestal ook in slaagt.
